Συχνά ακούμε ότι «το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας». Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν έχει επαληθευτεί από επιστημονικά δεδομένα. Μάλιστα, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ο περιορισμός των γευμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας συνδέεται με διάφορα οφέλη για την υγεία.
Για παράδειγμα, μία έρευνα έδειξε ότι τόσο τα μεγάλα διαστήματα νηστείας όσο και ο περιορισμός των θερμίδων συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο αρκετών νόσων που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η υπέρταση, η αθηροσκλήρωση, η παχυσαρκία και ο διαβήτης.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε προσφάτως, ωστόσο, αμφισβητεί τις παραπάνω θεωρίες και δείχνει ότι η νηστεία, ιδιαίτερα τις πρωινές ώρες, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ορισμένες πτυχές της υγείας.
Εξετάζοντας πειραματόζωα στο εργαστήριο, οι επιστήμονες της μελέτης παρατήρησαν ότι τα ποντίκια που δεν έτρωγαν πρωινό παρουσίαζαν ταχεία μείωση στα επίπεδα των ανοσιακών κυττάρων στο αίμα.
«Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αρκετά δεδομένα που δείχνουν ότι η νηστεία είναι υγιεινή και συνδέεται με διάφορα οφέλη για τον οργανισμό. Η έρευνά μας δείχνει, ωστόσο, ότι δεν είναι εντελώς ακίνδυνη προσέγγιση», αναφέρουν οι συγγραφείς στη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Immunity.
Νηστεία και Ανοσοποιητικό Σύστημα
Τα ποντίκια είναι νυκτόβια ζώα, δηλαδή κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας και μαζεύουν την τροφή τους το βράδυ.
Η επιστημονική ομάδα της παρούσας μελέτης χώρισε τα ποντίκια σε δύο ομάδες. Η πρώτη είχε πρόσβαση σε τροφή όλο το 24ωρο, ενώ στη δεύτερη ομάδα τα ποντίκια δεν είχαν πρόσβαση σε τροφή κατά τις πρώτες ώρες μετά την αφύπνισή τους.
Λαμβάνοντας τακτικά δείγματα αίματος από τα ποντίκια και των δύο ομάδων, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι μέσα σε μόλις 4 ώρες τα επίπεδα των μονοκυττάρων στο αίμα μειώθηκαν κατά 90% στα ποντίκια της δεύτερης ομάδας.
Τα μονοκύτταρα παράγονται στο μυελό των οστών και κυκλοφορούν στον οργανισμό αναζητώντας παθογόνα. Τα κύτταρα αυτά εμπλέκονται επίσης στη φλεγμονή και στην επιδιόρθωση των ιστών.
Σε περαιτέρω πειράματα, οι επιστήμονες έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της νηστείας, τα κύτταρα ρου ανοσοποιητικού συστήματος επιστρέφουν από την κυκλοφορία του αίματος στο μυελό των οστών.
Ωστόσο, μόλις ξεκινήσει και πάλι η κατανάλωση τροφής, τα μονοκύτταρα επιστρέφουν στην κυκλοφορία του αίματος γεγονός που οδηγεί σε υψηλές συγκεντρώσεις τους, μία κατάσταση γνωστή ως μονοκυττάρωση.
Αντιμετώπιση των Λοιμώξεων
Οι επιστήμονες εξέτασαν επίσης αν η νηστεία μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των ποντικών να αντιμετωπίζουν τις λοιμώξεις.
Στο πείραμα αυτό, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μία ομάδα ποντικών η οποία έκανε νηστεία για 24 ώρες και ακολούθως κατανάλωσε τροφή για 4 ώρες. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες μόλυναν τα ποντίκια με ένα βακτήριο που λέγεται Pseudomonas aeruginosa, το οποίο ενοχοποιείται για αρκετά περιστατικά πνευμονίας στα νοσοκομεία.
Συγκριτικά με ποντίκια που είχαν πρόσβαση σε τροφή όλο το 24ωρο, τα ποντίκια της παραπάνω ομάδας παρουσίασαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, καθώς όπως διαπιστώθηκε είχαν αυξημένα επίπεδα φλεγμονής στους πνεύμονες.
Τα μονοκύτταρα παίζουν σημαντικό ρόλο και σε άλλες παθήσεις, μεταξύ των οποίων η καρδιαγγειακή νόσος και ο καρκίνος, επομένως είναι σημαντικό να γίνουν και νέες μελέτες προκειμένου να κατανοήσουμε πως επηρεάζεται η υγεία μας από τις απότομες μεταβολές στα επίπεδά τους.
Σε περαιτέρω πειράματα, οι επιστήμονες έδειξαν ότι η νηστεία προκαλεί αλλαγές στον εγκέφαλο των ποντικών, γεγονός που οδηγεί σε απελευθέρωση της ορμόνης κορτιζόλης, η οποία συνδέεται με το στρες.
Η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στο παραπάνω φαινόμενο ήταν η συγκέντρωση των ανοσιακών κυττάρων στο νωτιαίο μυελό.
«Η έρευνά μας δείχνει ότι υπάρχει συνεχής επικοινωνία μεταξύ του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήματος», ανέφεραν οι συγγραφείς.
Περιορισμοί και Άλλες Έρευνες
Ένας περιορισμός της παρούσας μελέτης ήταν ότι τα ποντίκια έκαναν νηστεία για διάστημα 24 ωρών. Προφανώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν κάνουν νηστεία για τόσο μεγάλο διάστημα, επομένως είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε πως επηρεάζεται το ανοσοποιητικό σύστημα από μικρότερα διαστήματα νηστείας.
Μία άλλη μελέτη η οποία εξέτασε διαστήματα νηστείας 12-16 ώρες παρατήρησε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των ποντικών παρουσιάζει βελτίωση σε αυτό το διάστημα.
«Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο μεταβολισμός των ποντικών δεν είναι πανομοιότυπος με αυτόν του ανθρώπου. Επομένως, οι νέες έρευνες θα πρέπει να εξερευνήσουν περισσότερο ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ανοσοποιητικού συστήματος που επηρεάζονται από τη νηστεία στον άνθρωπο», καταλήγει η ομάδα.
Επιμέλεια: Αντώνιος Δημητρακόπουλος MD, PhD, Ειδικός Παθολόγος Διευθυντής Γ’ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν HC, ΕΔΙΠ Παθολογίας-Ανοσολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ